Ciąża pozamaciczna (ekotopowa)

Czy wiesz co to jest ciąża pozamaciczna? Jaką są szanse na to, że to zjawisko może dotyczyć również Ciebie? Jakie są czynniki ryzyka? Czy jest to niebezpieczne? Czy po stwierdzeniu ciąży pozamacicznej można ponownie zajść w ciążę? W poniższym artykule postaramy się przedstawić szerzej te zagadnienia.

Czym więc jest ciąża pozamaciczna?

W prawidłowo przebiegającej ciąży zapłodniona komórka jajowa przemieszcza się z jajnika do macicy i tam się zagnieżdża. Natomiast w przypadku ciąży pozamacicznej zapłodniona komórka jajowa zagnieżdża się poza błoną śluzową jamy macicy, najczęściej w jajowodzie.

Jaka jest częstość występowania tego zjawiska?

Częstość wynosi ok. 2 %, czyli na 100 ciąż 2 są ciążami pozamacicznymi. Jest to od 100 do 175 przypadków na 100 tys. kobiet w wieku od 15 do 44 roku życia. Problem ten występuję zarówno w krajach wysoko rozwiniętych jak i nisko rozwiniętych, choć związany jest z różnorodnymi czynnikami.

Poniżej przykłady lokalizacji wybranych przypadków:

Gdzie może rozwijać się ciąża pozamaciczna?

Najczęstszą lokalizacją jest przede wszystkim jajowód (ok. 92% przypadków). Inne umiejscowienia to śródścienna (2,5%), jajnikowa (0,4%), szyjkowa i brzuszna (obie należą do skrajnych rzadkości).

Kto może być zagrożony wystąpieniem ciąży pozamacicznej?

Wiadomo, że ciąża pozamaciczna jest spowodowana nieprawidłowym pasażem zapłodnionej komórki jajowej najczęściej z powodu uszkodzenia jajowodu. Zapłodnione jajeczko może mieć wtedy problem z przejściem przez jego światło, dlatego zagnieżdża się i rośnie w jego wnętrzu. Większe prawdopodobieństwo wystąpienia takiej sytuacji występuje u osób które:

• już kiedyś miały rozpoznanie ciąży pozamacicznej,
• przeszły operację jajowodów lub inny zabieg chirurgiczny jamy brzusznej,
• zaszły w ciąże po podwiązaniu jajowodów,
• zaszły w ciąże, gdy przyjmowały pigułki antykoncepcyjne zawierające progesteron,
• stosowały antykoncepcje w postaci wkładki wewnątrzmacicznej,
• miały infekcje dróg rodnych, która mogła uszkodzić jajowody (zazwyczaj zapalenie narządów miednicy mniejszej (PID) – którego częstym wynikiem jest infekcja spowodowane przez patogeny jak chlamydia lub gonorrhea),
• leczyły się na bezpłodność (zapłodnienie in vitro),
• są palaczami i mają powyżej 35 lat,
• były narażone na chemiczny DES (Dietylstilbestrol – wycofany z użycia, doustny lek, będący niesterydowym estrogenem) zanim się urodziły,
• cierpią na endometriozę, która może powodować blizny w okolicach jajowodów.

Także na wystąpienie ciąży pozamacicznej mogą mieć wpływ zewnętrzne czynniki morfologiczno-anatomiczne, jak np. zwężenie jajowodu, zrosty lub uchyłki.

Jakie są objawy ciąży pozamacicznej?

Ciąże pozamaciczną można wykryć w 4-8 tygodniu po zapłodnieniu (gdy znajduje się w innym miejscu niż jajowód może to nastąpić później). Jej pierwszymi klasycznymi oznakami są:

• bóle brzucha i miednicy (wrażliwość),
• brak miesiączki,
• oraz krwawienie lub plamienia z pochwy (po potwierdzeniu ciąży).

Oczywiście kobieta może nie mieć świadomości, że jest w ciąży, a domowy test ciążowy może nie wykryć ciąży pozamacicznej. Wyżej opisane symptomy występują w ciąży pozamacicznej przed pęknięciem jak i po pęknięciu jajowodu (tej drugiej towarzyszą poważne krwawienia wewnętrzne). Kiedyś (do 1970r) 80% ciąż pozamacicznych było rozpoznawane po pęknięciu. Obecnie proporcje zostały odwrócone i ok. 80% przypadków rozpoznaje się przed pęknięciem co oczywiście koreluje ze spadkiem śmiertelności spowodowanego pęknięciem jajowodu i wstrząsem hipowolemicznym.

Opisane objawy są typowe dla ciąży pozamacicznej jednak nie wskazują na nią jednoznacznie. W rzeczywistości mogą one również towarzyszyć poronieniu w prawidłowo umiejscowionej ciąży.

Inne objawy to:

• typowe dla ciąży jak np. ból piersi, nudności, złe samopoczucie, wymioty;
• osłabienia, zawroty głowy, uczucie odpływania w pozycji stojącej (prawie omdlenia) mogą wskazywać już na poważne krwawienie wewnętrzne i niskie ciśnienie krwi spowodowane  pęknięciem i wymagają natychmiastowej pomocy medycznej.

Niestety od 15 do 20% kobiet z pękniętą ciążą pozamaciczną jest nierozpoznana, a opóźniona diagnoza doprowadza do sytuacji gdy dopiero objawy wstrząsu (jak niskie ciśnienie krwi, słabe i szybkie tętno, blada i wilgotna skóra, dezorientacja itd.) zmuszają do wezwania pogotowia i zaistnienia sytuacji zagrażającej życiu.

Ważnym symptomem wskazującym już na pęknięcie jajowodu jest ból ramion. Pojawia się nagle, gdy kobieta ułożona jest w pozycji leżącej. W tym momencie następuje krwawienie wewnętrzne porażające nerwy znajdujące się w ramionach. W tej sytuacji wymagana jest natychmiastowa pomoc lekarza.

Jak diagnozuje się ciąże pozamaciczną?

Poprzez badanie moczu można dowiedzieć się, że jest się w ciąży. Natomiast, aby zdiagnozować ciąże pozamaciczną lekarz może wykonać:

• Badanie ginekologiczne, aby sprawdzić wielkość macicy oraz wyczuć przerosty lub tkliwość w okolicach twojego brzucha.
• Badanie krwi, które sprawdza poziom hormonu ciążowego (hCG). Ten test jest powtarzany dwa dni później. We wczesnym okresie ciąży (pierwsze dwa miesiące), poziom tego hormonu podwaja się co dwa dni. Niski poziom może sugerować problem, jak ciąża pozamaciczna.
• Badanie USG. W ten sposób możemy zobaczyć na monitorze co jest we wnętrzu brzucha. Dzięki badaniu ultrasonograficznemu lekarz może wykryć ciąże w macicy 6 tygodni po ostatniej miesiączce.

Co robić w przypadku rozpoznania ciąży pozamacicznej?

Nie ma możliwości uratowania ciąży pozamacicznej. Ani sama nie przekształci się w prawidłową, ani nie można jej ‘przeszczepić” w prawidłowe położenie. Jedynym wyjściem jest jej usunięcie. Są trzy sposoby: postępowanie wyczekujące, zabieg chirurgiczny lub leczenie farmakologiczne. Na sposób leczenia zasadniczy wpływ na czas rozpoznania ciąży pozamacicznej.

Czy można zajść w ciąże po przebyciu ciąży pozamacicznej?

Tak. Wszystko zależy od czasu w jakim została rozpoznana i usunięta nieprawidłowa ciąża pozamaciczna. Im wcześniej tym lepiej, gdyż organizm poniesie mniejsze szkody. Jeśli stracisz jeden jajowód, nadal masz szansę na zdrową i normalna ciąże póki twój drugi jajowód pracuje bez zarzutu.

Czy ciąża pozamaciczna jest groźna?

Tak. Zarodek rozwija się i rośnie w miejscu dla niego nieodpowiednim. Sytuacja staje się szczególnie niebezpieczna, gdy rozpoznanie ciąży pozamacicznej jest bardzo późne. Może wtedy dojść do krwotoków wewnętrznych co bezpośrednio zagraża nie tylko zdrowiu ale i życiu kobiety.

Bibliografia

• Baakdah, H. et al. Diagnosis and treatment of ectopic pregnancy. CMAJ 2005; 173:905.
• Ectopic pregnancy–USA, 1990-1992.; MMWR Morb Mortal Wkly Rep 1995 Jan 27;44(3):46-8.
• Ciąża ekotopowa Grzegorz Jakiel, Dorota Robak-Chołubek, Joanna Tkaczuk-Włach Przegląd Menopauzalny 2006; 1: 61–64